Historisch overzicht
Sinds de 18e eeuw zijn er verschillende Japans-Nederlandse en Nederlands-Japanse woordenboeken samengesteld door verschillende auteurs, zoals o.a. Hendrik Doeff en Pieter Adriaan van de Stadt. Hier volgt een kort chronologisch overzicht.
1796, Haruma Wage [ハルマ和解 ]
Haruma Wage, dat ook wel Edo Halma werd genoemd, wordt beschouwd als het eerste Nederlands-Japanse woordenboek. Het was samengesteld door rangakusha [蘭学者], of wel “Hollandologen”, Japanners die de wetenschap via de Nederlandse taal bestudeerden. Het woordenboek werd voltooid in 1796 met een inhoud van 64.035 woorden. Het was feitelijk een Japanse versie van François Halma's Woordenboek der Nederduitsche en Fransche Taalen (1729). ハルマ [Haruma] is de Japanse lezing van de naam Halma. Haruma Wage werd tussen 1796 en 1799 in dertig exemplaren verspreid.
1833, Doeff-Halma [ドゥーフ・ハルマ]
In 1833 werd opnieuw een woordenboek voltooid dat was gebaseerd op François Halma’s werk. Hendrik Doeff, die van 1802 tot 1817 opperhoofd was van de Hollandse factorij op het Japanse eiland Deshima bij Nagasaki, had zich de Japanse taal eigen gemaakt. Geholpen door zijn Japanse tolken, stelde hij een Nederland-Japans woordenboek samen. Hij probeerde een van de drie bestaande versies mee naar huis te nemen maar door een schipbreuk verloor hij al zijn materiaal. In 2020 verwierf de Universitaire Bibliotheek Leiden een kopie van dit handgeschreven werk.
1934, Nichiran Jiten [日蘭辞典]
Peter Adriaan van de Stadt was vanaf 1918 in gouvernementsdienst in Nederlands-Indië, als adviseur voor “Japanse zaken”. In deze functie vertaalde hij Japanse publicaties. Hij voltooide een Japans-Nederlands woordenboek in 1925, maar dat werd pas negen jaar later gepubliceerd. De 1311 pagina’s zijn online te vinden.
1943, Het Nederlandsch-Japansch Woordenboek [蘭和大辞典]
Dit woordenboek werd samengesteld door Nanshinkai (1943), en volgt op het werk van Van de Stadt. Het woordenboek is een product uit de oorlogstijd. De militaire toon van het voorwoord laat zien dat het ontstaan is tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Nederlandse en Japanse woorden staan in de oude spelling en het woordenboek is mede daardoor niet erg bruikbaar meer.
1994, Nederlands-Japans woordenboek [講談社オランダ語辞典]
In 1994 werd een nieuw Nederlands-Japans woordenboek gepubliceerd door Kodansha. Voor dit woordenboek was men uitgegaan van het Nederlands-Engels Woordenboek van Kramer, en de vertalingen zijn veelal op het Engels gebaseerd. De publicatie werd gesponsord door Canon en is meer geschikt voor een Japans publiek, aangezien de Japanse vertalingen niet in kana of romaji zijn genoteerd.
20??, Nieuw Japans-Nederlands woordenboek [新日蘭辞典]
In 2009 is het Japans-Nederlands woordenboekproject opgezet door Oscar Veltink, Hetty Geerdink-Verkoren en Nobuko Karthaus-Tanaka†, een project met als doel een nieuw, volwaardig en modern Japans-Nederlands woordenboek samen te stellen. Het project is opgestart met een sponsoring van de Ailion Foundation, en wordt gehost door het SieboldHuis. Het uitgangspunt voor het nieuwe online Japans-Nederlands woordenboek was om direct vanuit het Japans naar het Nederlands te vertalen, zonder Engels als tussenstap, en hierbij is als voorbeeld gekozen voor het Meikyō woordenboek (明鏡国語辞典), een middelgroot modern Japans-Japans woordenboek met ongeveer 69.000 trefwoorden. Medewerkers kunnen echter ook voorstellen indienen om andere Japanse woorden toe te voegen. Dit verklaart waarom er nu al een database is van ruim 74.000 woorden.
20??, Nieuw Nederlands-Japans woordenboek [新蘭日辞典]
In 2017 is er besloten om het Japans-Nederlands woordenboekproject uit te breiden met een online Nederlands-Japans woordenboek. Sindsdien kan er bij het vernieuwde JNNJ project binnen één webapplicatie in beide woordenboeken gewerkt en opgezocht worden. Het Nederlands-Japanse woordenboek heeft als uitgangspunt het Algemeen Nederlands Woordenboek van het Instituut voor de Nederlandse Taal. Maar ook hier kunnen medewerkers zelf woorden toevoegen. Een voorbeeld hiervan is het woord “klimaatklever” dat in 2023 werd toegevoegd nadat het was verkozen tot Woord van het Jaar 2022 door het Nederlandse woordenboek Van Dale. In beide woordenboeken van het JNNJ project worden de betekenissen aangeleverd door een groep vrijwilligers bestaande uit tolken, vertalers, afgestudeerden, en studenten. De samenstelling van de groep vrijwilligers wisselt regelmatig. De ingediende betekenissen worden door de eindredactie aan een kwaliteitscontrole onderworpen voordat ze online worden geplaatst, waarna ze meteen publiekelijk beschikbaar zijn. Voor het indienen van woorden in het Japans-Nederlands woordenboek worden zowel de kanji, kana, en romaji genoteerd. Voor de vertalingen in het Nederlands-Japanse woordenboek verschijnen behalve de kanji ook de kana lezingen. Het JNNJ project wordt geleid door het managementteam bestaande uit Oscar Veltink, Hetty Geerdink-Verkoren en Gijs Berends.